3 mấu chốt để bảo vệ đường hô hấp trên của bé

1. Đôi nét về đường hô hấp trên

Đường hô hấp trên gồm mũi, khoang mũi, miệng, cổ họng (hầu họng) và thanh quản. Đây là các bộ phận thực hiện rất nhiều chức năng như hô hấp, ăn uống và phát âm.Do đó, việc đường hô hấp trên bị bệnh sẽ gây hại cho sức khỏe và ảnh hưởng không nhỏ đến việc sinh hoạt hằng ngày.

Không chỉ vậy, đường hô hấp trên còn là bộ phận mang “trọng trách cao cả” đối với hệ miễn dịch. Nó là đường tiếp xúc chủ yếu của cơ thể chúng ta với các dị nguyên. Vòng hạch bạch huyết ở vòm họng gồm các amidan - là các tổ chức lympho đóng vai trò không thể thiếu trong việc hình thành các kháng thể đặc hiệu bảo vệ cơ thể. Với những nhiệm vụ này, đường hô hấp trên như “thần gác cửa” ngăn chặn các tác nhân gây bệnh xâm nhập vào cơ thể. 

Đường hô hấp trên là cơ quan đầu tiên tiếp xúc với tác nhân gây bệnh

Vậy khi “thần gác cửa” bị bệnh thì hậu quả gì sẽ xảy ra? Toàn bộ có thể sẽ bị ảnh hưởng, hệ miễn dịch suy yếu và có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng nếu không điều trị kịp thời. Các bộ phận khác cũng sẽ bị bệnh, thậm chí có thể nguy hiểm đến tính mạng.

2. Các bệnh đường hô hấp trên

Như chúng ta vừa phân tích, đường hô hấp trên sẽ cần phải tiếp xúc với rất nhiều tác nhân, dẫn đến nguy cơ mắc rất nhiều bệnh. Bài viết ngày hôm nay sẽ phân tích một số bệnh đường hô hấp trên thường gặp ở trẻ nhỏ

2.1. Viêm amidan

Viêm amidan là viêm và sưng amidan - 2 khối hạch bạch huyết nằm ở phía sau cổ họng. Bệnh này thường xảy ra ở trẻ em nhiều hơn người lớn. Với trẻ em dưới 5 tuổi, tác nhân gây bệnh thường là virus. Ở những trẻ lớn hơn, tình trạng viêm amidan do vi khuẩn thường phổ biến hơn. Người cao tuổi cúng có nguy cơ bị viêm amidan cao hơn người trưởng thành do hệ miễn dịch bắt đầu suy yếu.

Viêm amidan thường dễ chẩn đoán do các triệu chứng rất dễ phát hiện, như: Đau họng, ho, có thể sốt, khàn tiếng hay thậm chí mất giọng,... Khám thực thể sẽ phát hiện 2 khối amidan sưng đỏ, thậm chí có thể mưng mủ trắng, vàng… Các triệu chứng thường hết trong vòng 7 đến 10 ngày. Tuy nhiên, một số trường hợp không điều trị hoặc điều trị không đúng cách có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng.

Với viêm amidan, thông thường sẽ tự điều trị tại nhà bằng một số biện pháp đơn giản như làm súc miệng nước muối để làm sạch họng, giữ ấm cơ thể, dùng thuốc điều trị triệu chứng theo chỉ định của bác sĩ,... Nếu bé bị viêm họng do vi khuẩn, bác sĩ có thể kê kháng sinh. Trong trường hợp bé nhà bạn bị viêm amidan tái phát nhiều lần, hoặc có nguy cơ gặp biến chứng nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định cắt amidan.

2.2. Viêm VA

VA, hay còn gọi là amidan vòm là khối hạch bạch huyết nằm ở nóc thành sau của vòm họng. Cùng với amidan, VA là tuyến phòng thủ đầu tiên của cơ thể chống lại virus và vi khuẩn. Tình trạng này chủ yếu xảy ra ở trẻ nhỏ.

Viêm VA thường bắt đầu bằng việc VA bị sưng to và đỏ tấy. Vết sưng thường sẽ chặn đường thở của bé, gây ngạt mũi. Một số triệu chứng khác của viêm VA bao gồm:

• Nói bằng giọng mũi

• Đau hoặc khô cổ họng do thở bằng miệng

• Chảy nước mũi nhầy ở 2 lỗ mũi

• Sốt

• Ho

Ho là một dấu hiệu của viêm VA

Tác nhân gây viêm VA thường là virus hoặc vi khuẩn. Bé có thể bị do tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh, hoặc sức đề kháng giảm tạo điều kiện cho virus và vi khuẩn có sẵn trong cơ thể gây bệnh, hoặc do bé bị viêm amidan trước, sau đó dẫn đến viêm VA. Một số biến chứng bé có thể gặp phải nếu không điều trị triệt để là viêm tai giữa, viêm thanh quản, lên cơn hen (nếu bé có tiền sử bị hen phế quản),...

Khi bé gặp tình trạng này, việc cấp thiết của bố mẹ là cần làm thông thoáng đường thở cho con bằng cách nhỏ mũi, rửa mũi với nước muối sinh lý. Ngoài ra, bác sĩ sẽ kê cho bé một số thuốc điều trị triệu chứng nếu cần. Kháng sinh chỉ được chỉ định khi tình trạng viêm lan đến các cơ quan khác hoặc viêm do vi khuẩn. 

2.3. Viêm mũi do virus

Viêm mũi virus (còn được gọi là hội chứng cảm cúm thông thường) là tình trạng niêm mạc mũi bị viêm và trở nên nhạy cảm, dễ bị kích ứng hơn. Ta có thể quan sát thấy người bệnh thường có vùng niêm mạc mũi đỏ và sưng hơn bình thường. Đây là tình trạng thường gặp, không chỉ ở trẻ nhỏ mà người lớn cũng có khả năng gặp phải. 

Triệu chứng ban đầu có thể là ngứa mũi và hắt hơi nhiều lần, sau đó là chảy nước mũi. Nước mũi lúc đầu thường sẽ trong, tuy nhiên nếu bệnh nhân để bội nhiễm (tức là khi bị ốm lâu, sức đề kháng giảm, vi khuẩn có sẵn trong cơ thể sẽ tấn công và nặng thêm bệnh), nước mũi sẽ trở nên đặc, đục, hoặc thậm chí có màu vàng, xanh.

Một số triệu chứng khác mà bệnh nhân có thể gặp phải là ngạt mũi, ngửi kém. Bệnh nhân thường sẽ mệt mỏi, thậm chí là sốt, đau đầu, chán ăn,... Dù có nhiều triệu chứng gây khó chịu, viêm mũi do virus có thể tự khỏi nếu người bệnh có sức đề kháng tốt. Do đó, chúng ta không cần thiết phải điều trị kháng sinh, chỉ cần rửa mũi để thông thoáng đường thở và dùng các thuốc điều trị triệu chứng (nếu cần) theo chỉ dẫn của nhân viên y tế. Người bệnh nên ăn uống đầy đủ, và có thể cân nhắc bổ sung các thực phẩm tăng cường đề kháng để giúp cơ thể có thêm “sức mạnh” đánh bại bệnh này.

2.4. Viêm mũi dị ứng

Tình trạng này thường xuất hiện ở người có cơ địa dị ứng. Viêm mũi dị ứng gặp ở mọi lứa tuổi và đang có xu hướng tăng, đặc biệt trên đối tượng trẻ em. Bệnh thường xuất hiện theo cơn, khi cơ thể tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng hoặc thời tiết thay đổi. Cơn viêm mũi dị ứng thường bắt đầu với cảm giác ngứa mũi, sau đó là hắt hơi từng hồi và chảy nước mũi trong, loãng. Thông thường ngoài cơn thì bệnh nhân sẽ không gặp vấn đề gì về sức khoẻ, vậy nên không cần điều trị, chỉ cần tránh tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng là được.

Tuy nhiên, trong trường hợp các cơn viêm mũi dị ứng xuất hiện quá thường xuyên, và có xu hướng nghiêm trọng lên, bạn cần đưa bé đến gặp bác sĩ để có phác đồ điều trị phù hợp.

2.5. Viêm thanh quản cấp

Bệnh này ít xảy ra ở trẻ hơn so với những bệnh đề cập ở trên, chủ yếu gây ra do viêm nhiễm từ đường mũi họng lan xuống. Bệnh nhân sẽ ho nhiều, ban đầu là ho khan, sau đó là ho có đờm, cùng với đó là khàn tiếng. Một triệu chứng nghiêm trọng hay gặp ở trẻ em là khó thở: Khó thở chậm, khó thở tăng dần và kèm theo tiếng khò khè tương đối rõ. Đi khám sẽ thấy các dây thanh âm đỏ lên và có nhiều chất nhầy ở thanh quản. Đây là dấu hiệu giúp bác sĩ chẩn đoán viêm thanh quản cấp rõ ràng nhất.

Để điều trị bệnh viêm thanh quản cấp, bệnh nhân cần được nghỉ ngơi. TRong trường hợp khó thở, các bé sẽ được dùng thuốc long đờm và giãn phế quản. Kháng sinh vẫn chỉ được dùng theo nguyên tác, tức là khi tác nhân gây bệnh là vi khuẩn. Ngoài ra có thể có các thuốc kháng viêm tuỳ theo mức độ bệnh.

3. Phòng bệnh để bảo vệ đường hô hấp trên cho trẻ

Để bảo vệ đường hô hấp trên cho trẻ một cách hiệu quả, ngoài việc điều trị bệnh nếu bé gặp phải, việc phòng bệnh là điều vô cùng quan trọng. Sau đây là một số biện pháp phòng bệnh đường hô hấp đã được các chuyên gia khuyến cáo.

3.1. Tạo cho bé thói quen súc miệng bằng nước muối

Nước muối làm cân bằng pH trong khoang họng, làm giảm tính axit, từ đó làm giảm sự phát triển của vi khuẩn. Không chỉ vậy, việc súc miệng nước muối còn giúp rửa trôi thức ăn và các thành phần khác, làm sạch khoang họng.

Ngoài tác dụng phòng bệnh đường hô hấp trên, súc miệng còn giúp hỗ trợ điều trị bệnh do làm dịu cơn đau rát họng ngay lập tức. Do đó, mặc dù đây là phương pháp lâu đời, nhưng nó vẫn thường xuyên được bác sĩ chỉ định trong chẩn đoán và điều trị cho bệnh nhân bị viêm đường hô hấp trên.

Ba mẹ lưu ý nên mua nước muối sinh lý đóng sẵn ở các hiệu thuốc, thay vì tự pha. Bởi vì, nước và muối ăn chúng ta dùng để tự pha chắc chắn không tinh khiết, cũng như độ vô trùng không cao bằng nước cất và muối dùng trong sản xuất nước muối sinh lý đóng chai.

3.2. Vê sinh sạch sẽ

Như chúng ta đã biết, đường hô hấp trên là bộ phận đầu tiên của cơ thể “chiến đấu” với các tác nhân gây bệnh. Vì vậy, để hạn chế tối đa các virus, vi khuẩn xâm nhập vào đường hô hấp trên, cần phải vệ sinh sạch sẽ cho bé. Điều này bao gồm vệ sinh thường xuyên cơ thể, rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Ngoài ra cũng cần vệ sinh vật dụng của bé như quần áo, đồ chơi, chăn màn và để môi trường nơi bé sống luôn được thông thoáng, sạch sẽ, tránh ẩm mốc, khói bụi. Với một cơ thể và môi trường sống sạch sẽ, bé sẽ giảm nguy cơ gặp các virus, vi khuẩn và các tác nhân gây bệnh khác lơ lửng trong không khí.

Vệ sinh tay chân sạch sẽ cũng là cách phòng bệnh hiệu quả

3.3. Đeo khẩu trang nơi đông người

Nhà cửa, khu vực sống của gia đình chúng ta có thể luôn được sạch sẽ nếu chúng ta vệ sinh hằng ngày. Tuy nhiên, những nơi công cộng, những khu vực đông người thì chúng ta sẽ không thể kiểm soát được độ sạch sẽ. Bên cạnh đó, rất nhiều virus, vi khuẩn gây bệnh hô hấp lây lan qua đường thở hay giọt bắn. Chính vì vậy, việc đeo khẩu trang, cũng như hạn chế đụng chạm, tiếp xúc nơi đông người là điều cần thiết để bảo vệ đường hô hấp cho trẻ.

Ba mẹ lưu ý là mua các loại khẩu trang đúng với kích cỡ của con. Bởi nếu khẩu trang không vừa với mặt bé, nó sẽ không thể che chắn được miệng và mũi bé khỏi tác nhân gây bệnh ngoài không khí.

3.4. Tiêm phòng vacxin đầy đủ

Rất nhiều tác nhân gây bệnh đường hô hấp trên đã có vacxin phòng như virus cúm, coronavirus,... Vì vậy, hãy tiêm vacxin cho bé theo đúng đợt để tạo miễn dịch đặc hiệu và chủ động phòng bệnh cho con một cách hiệu quả. 

3.5. Chế độ dinh dưỡng hợp lý

Ba mẹ hãy chú ý bổ sung đầy đủ dinh dưỡng cho con, đặc biệt là vitamin và khoáng chất. Bởi vì dù chiếm một lượng nhỏ, nhưng nhóm dưỡng chất này đóng vai trò quan trọng trong hình thành và tăng cường hệ miễn dịch, đặc biệt là vitamin C và kẽm. Vitamin C là một chất chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp loại bỏ các gốc tự do. Bên cạnh đó, vitamin C còn giúp tăng tạo interferon - thành phần giúp ức chế sự nhân lên của virus trong cơ thể

Trong khi đó, kẽm lại mang đến vai trò trong việc tác động đến các tế bào lympho B - các tế bào thực hiện nhiệm vụ miễn dịch chủ chốt. Chính vì vậy, ba mẹ cần chú ý bổ sung vitamin C và kẽm nói riêng, nhóm vitamin và khoáng chất nói chung qua chế độ dinh dưỡng hằng ngày cho bé.

Cùng với đó, hãy cho bé uống đủ nước. Vì cơ thể 75% là nước, nước đóng vai trò đưa các tế bào miễn dịch đi khắp cơ thể để thực hiện chức năng. Vì vậy, việc uống không đủ nước có liên quan mật thiết đến các vấn đề sức khỏe của bé.

Ba mẹ có thể cho bé uống nước đun sôi để nguội, nước ép trái cây hay nước canh, rau. cùng với đó là hạn chế cho con uống nước có ga, nước giải khát đóng chai nhé các mẹ!

Ngoài chế độ ăn uống đầy đủ, ba mẹ có thể tham khảo một số sản phẩm tăng đề kháng cho con, giúp con tăng cường hệ miễn dịch, nâng cao “sức mạnh” chống lại các tác nhân gây bệnh. Ba mẹ nên chọn các thực phẩm có nguồn gốc thiên nhiên, thân thiện với cơ thể và giúp bé dễ hấp thu.

Trên đây là một số kiến thức giúp ba mẹ bảo vệ đường hô hấp trên cho trẻ. Rất mong đây sẽ là những thông tin bổ ích cho ba mẹ trong hành trình nuôi con khôn lớn.